"Vận động chiến", phá thế hợp vây của địch

"Vận động chiến", phá thế hợp vây của địch

Tạp chí Quân đội nhân dân

Cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ vào lúc 20 giờ 3 phút ngày 19-12-1946 bằng đợt công kích đồng loạt của bộ đội ta vào các vị trí quân Pháp, sau đó nhanh chóng chuyển sang bao vây, ghìm giữ quân địch ở Hà Nội và các thành phố, thị xã trên địa bàn cả nước. Bị sa lầy tại các thành phố, thị xã, ngày 7-10-1947, thực dân Pháp tập trung hơn 2 vạn quân tinh nhuệ mở cuộc tiến công lên Việt Bắc, hòng tiêu diệt cơ quan đầu não và quân chủ lực của ta, giành thắng lợi quyết định, kết thúc chiến tranh theo kế hoạch của chúng. Kế hoạch tác chiến của địch hình thành hai “gọng kìm” lớn theo đường số 4, số 3 và phối hợp với cánh quân tiến theo sông Lô, sông Gâm nhằm bao vây chặt căn cứ Việt Bắc, đồng thời cho quân nhảy dù xuống trung tâm chiến khu, tiến hành càn quét, tìm diệt chủ lực và cơ quan đầu não kháng chiến của ta.

Ngày 7 và 8-10, địch trên các hướng bắt đầu tiến công, thấy ta có sơ hở, chúng nhảy dù ngay vào khu vực trung tâm chiến khu như: Bắc Kạn, Chợ Mới, Chợ Đồn… Mặc dù ta có dự kiến, nhưng cho là địch có mạo hiểm mới dám đánh lên Việt Bắc, nên những ngày đầu một số đơn vị bị bất ngờ, lúng túng. Ngày 8-10, ta bắn rơi một máy bay và thu được tài liệu về cuộc hành quân “Lê-a” của địch, từ đó điều chỉnh lực lượng, tổ chức thành 3 mặt trận, vận dụng nhiều hình thức chiến thuật, tiêu diệt nhiều sinh lực địch, bảo vệ cơ quan đầu não, đánh bại cuộc tiến công của địch lên Việt Bắc.

Trong chiến dịch Việt Bắc Thu-Đông 1947, thể hiện rõ nghệ thuật quân sự của Đảng và quân đội ta. Trước hết, ta đã đề ra mục đích chiến dịch đúng đắn, kiên quyết và toàn diện. Mục đích tiến công lên Việt Bắc của địch là đánh đòn quyết định, mau chóng kết thúc chiến tranh, do vậy, mục đích của chiến dịch là “phải phá cuộc tiến công chiến lược của giặc Pháp, làm cho chúng thiệt hại nặng, không thể gượng lại được sau mùa đông này”; đồng thời phải bảo vệ được cơ quan đầu não kháng chiến, bảo vệ căn cứ địa Việt Bắc, bảo toàn chủ lực.

Trong chiến dịch Việt Bắc, ta đã chọn loại hình chiến dịch đúng: Không chọn loại hình phòng ngự để ngăn chặn, đánh bại địch mà chọn tác chiến phản công, thực hiện “vận động chiến” để đánh bại tiến công quy mô lớn của địch. Sở dĩ ta chọn loại hình phản công là xuất phát từ yếu tố địch, địa hình và khả năng của ta trong chiến dịch. Về đối tượng tiến công, quân Pháp hoàn toàn chủ động về không gian, thời gian, mục tiêu tiến công và có ưu thế tuyệt đối về binh lực, hỏa lực. Kế hoạch tác chiến của quân Pháp là hình thành các gọng kìm lớn, phối hợp với cánh quân tiến theo sông Lô, sông Gâm và kết hợp với quân nhảy dù để hợp vây chiến dịch tại trung tâm chiến khu, tìm diệt chủ lực, cơ quan đầu não của ta. Mặt khác, địa hình tác chiến bao gồm 8 tỉnh, là khu vực có nhiều núi cao, rừng rậm, sông suối chia cắt hết sức phức tạp. Với địa hình như vậy, có nhiều thuận lợi cho bộ đội ta cơ động bí mật, nhưng quân địch cũng có thể tận dụng để hình thành các “gọng kìm” lớn, các mũi vu hồi đường bộ kết hợp với quân nhảy dù, tạo bất ngờ lớn cho ta. Lực lượng của ta sử dụng trong chiến dịch gồm 2 trung đoàn bộ binh chủ lực của Bộ, 8 trung đoàn bộ binh của 8 tỉnh trong địa bàn chiến dịch, 7 tiểu đoàn bộ binh độc lập và dân quân du kích tại chỗ cùng một số đơn vị hỏa lực. Với lực lượng như vậy, nếu ta chọn loại hình phòng ngự, lực lượng của chiến dịch phải dàn mỏng, chấp nhận lối đánh “dàn trận” với quân Pháp, mất đi sở trường của bộ đội ta là đánh “vận động chiến"; các hướng phòng ngự dễ bị phá vỡ.

Trên cơ sở thực tế chiến trường, ta đã xác định đúng hướng (khu vực) phản công. Chiến dịch đã tổ chức thế trận phù hợp với 3 mặt trận, bẻ gãy từng gọng kìm của địch, phá thế hợp vây chiến dịch của chúng. Nghệ thuật chiến dịch thể hiện đặc sắc ở chỗ, ta đã tìm ra điểm mạnh, điểm yếu trong “gọng kìm” của địch để chuyển từ thế bị động lúc đầu, sang thế chủ động đánh địch theo cách đánh của ta trên từng hướng lựa chọn, đồng thời biết kết thúc chiến dịch đúng lúc trong điều kiện có lợi nhất.

Trong chiến dịch Việt Bắc, ta đã tổ chức binh lực thích hợp, chỉ đạo vận dụng chiến thuật sáng tạo, hạn chế chỗ mạnh của địch, khoét sâu mặt yếu của chúng. Do trình độ chỉ huy tác chiến còn hạn chế, nên ta chủ trương đưa 30 đại đội hoạt động phân tán ở một số huyện trên địa bàn chiến dịch và 18 tiểu đoàn tập trung trên ba mặt trận đường số 3, số 4 và sông Lô; lấy cách đánh phục kích, tập kích diệt địch đang cơ động là chủ yếu. Với phương châm “đánh nhỏ, ăn chắc”, kết hợp tiêu hao rộng rãi với tiêu diệt từng bộ phận khi có thời cơ, ta đã phát huy nhiều cách đánh có hiệu quả, phù hợp với điều kiện lúc đó để đạt được mục đích của chiến dịch. Chiến dịch Việt Bắc-chiến dịch đầu tiên của quân đội ta thắng lợi có ý nghĩa rất quan trọng, đồng thời là mốc quan trọng, tạo tiền đề cho sự phát triển của nghệ thuật chiến dịch Việt Namtrong kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ cứu nước. 

Đại tá, TS TRẦN ĐĂNG THANH