Vai trò lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng Việt Nam trong thời kỳ mới

Trải qua hơn 25 năm thực hiện đường lối đổi mới (từ Đại hội VI đến hết nhiệm kỳ Đại hội X) và 20 năm (1991-2010) thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, đất nước ta đã thu được những thành tựu quan trọng, có ý nghĩa lịch sử và một lần nữa chứng minh vai trò lãnh đạo của Đảng ta đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam.

Hiện nay, trong giai đoạn cách mạng mới, thế giới đã có nhiều thay đổi và diễn biến phức tạp, khó lường. Hòa bình, hợp tác, phát triển và hội nhập vẫn là xu thế lớn, nhưng xung đột sắc tộc, tôn giáo, chiến tranh cục bộ, can thiệp, lật đổ, khủng bố vẫn diễn ra gay gắt; các yếu tố đe dọa an ninh, các nước lớn dùng mọi thủ đoạn tinh vi, thậm chí cả hành động quân sự dưới mọi chiêu bài để can thiệp, lấn lướt các quốc gia nhỏ, yếu thế và tội phạm công nghệ cao tiếp tục gia tăng. Những vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu, an ninh lương thực, thiên tai, dịch bệnh,... sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, không chỉ còn là vấn đề của mỗi quốc gia mà muốn giải quyết được phải có sự chung tay, góp sức của tất cả các nước trên thế giới. Song, chế độ chính trị, lợi ích của mỗi nước lại khác nhau, số nước do Đảng Cộng sản là Đảng duy nhất cầm quyền, lãnh đạo không còn nhiều, trong khi sự chia sẻ trên tinh thần đoàn kết, hy sinh giúp đỡ của các nước có chế độ do Đảng Cộng sản cầm quyền, lãnh đạo đối với nước ta cũng đã thay đổi nhiều. Tuy xu hướng hòa bình, hữu nghị vẫn là chính, nhưng việc tính toán để bảo vệ quyền lợi của mỗi quốc gia cũng thay đổi. Quốc gia nào cũng có toan tính riêng trong bối cảnh phức tạp hơn. Toàn cầu hóa, hội nhập và cách mạng khoa học - công nghệ, nhất là công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, làm cho thời gian như ngắn lại, không gian như nhỏ đi, thúc đẩy hình thành xã hội thông tin và kinh tế tri thức. Quá trình cấu trúc lại nền kinh tế thế giới và nền kinh tế của mỗi quốc gia diễn ra mạnh mẽ theo chiều sâu, lấy chất lượng tăng trưởng làm mục tiêu. Trong khi đó, cạnh tranh trên tất cả các lĩnh vực, cả ở thị trường tại mỗi quốc gia và thị trường thế giới, giữa các nước ngày càng gay gắt. Đấu tranh giai cấp và dân tộc vẫn diễn biến phức tạp. Khu vực Thái Bình Dương, trong đó có Đông - Nam Á là khu vực phát triển năng động nhưng vẫn tồn tại nhiều nhân tố gây mất ổn định; tranh chấp lãnh thổ, biển đảo càng nóng bỏng. Trong nước, tuy đã có thành tựu và kinh nghiệm của hơn 25 năm đổi mới, tạo ra thế và lực mới cho đất nước, nhưng "nước ta vẫn phải đứng trước nhiều thách thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp. Nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại. Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí còn nghiêm trọng. Những biểu hiện xa rời mục tiêu chủ nghĩa xã hội, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" có diễn biến phức tạp. Các thế lực thù địch tiếp tục thực hiện "diễn biến hòa bình", gây bạo loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài "dân chủ", "nhân quyền" hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta".

Trong bối cảnh, thời cơ và thách thức đan xen như hiện nay, vai trò lãnh đạo sáng suốt của Đảng càng cực kỳ quan trọng và luôn là nhân tố hàng đầu quyết định mọi thắng lợi của cách mạng nước ta. Để đảm đương được vai trò lãnh đạo, Đảng phải tiếp tục tự đổi mới, tự chỉnh đốn, tăng cường bản chất giai cấp công nhân và tính tiền phong để xây dựng Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh, có tầm trí tuệ cao, có phương thức lãnh đạo khoa học... Muốn vậy, cần tập trung vào một số vấn đề trọng tâm sau:

Một là, Đảng ta cần tiếp tục nâng tầm trí tuệ và đổi mới tư duy để lãnh đạo toàn diện đất nước phù hợp với diễn biến nhanh chóng, mau lẹ của thực tế; phù hợp với đường lối đổi mới của cách mạng Việt Nam. Mỗi đảng viên phải nhận thức đúng, đầy đủ trách nhiệm của mình khi tự nguyện đứng trong hàng ngũ của Đảng và tuyên thệ dưới cờ Đảng để cố gắng phấn đấu thực hiện tốt các nhiệm vụ của người đảng viên và mọi nhiệm vụ được giao. Đảng lãnh đạo thông qua đội ngũ cán bộ, đảng viên của mình hoạt động trong mọi lĩnh vực. Do đó, cần xây dựng đội ngũ đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội và đường lối đổi mới của Đảng; có phẩm chất đạo đức trong sáng, lối sống lành mạnh, "cần kiệm liêm chính, chí công vô tư"; có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao và có khả năng tổng kết, giải đáp những vấn đề thực tiễn của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta; đồng thời mỗi đảng viên phải xây dựng cho mình phương pháp và tác phong công tác, làm cho mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm thuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân như căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trước lúc đi xa.

Thực tế vừa qua, một số đảng viên chưa xứng đáng là người lãnh đạo và lại càng chưa xứng đáng là người đầy tớ của nhân dân mà có người lại tìm cách "xâm hại quyền lợi của dân", làm xói mòn lòng tin của nhân dân đối với Đảng; tình trạng suy thoái chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, cơ hội, thực dụng và quan liêu, tham nhũng, lãng phí của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên vẫn diễn ra với tính chất và mức độ nghiêm trọng... Trước tình trạng này, Đảng muốn giữ được vai trò và uy tín để lãnh đạo, cần tập trung vào phòng, chống suy thoái về chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống, tham nhũng, lãng phí, trước hết là trong nội bộ Đảng, xác định rõ trách nhiệm của đảng viên trong cuộc đấu tranh quyết liệt này. Đây là cuộc đấu tranh lâu dài, phức tạp ngay trong nội bộ, đảng viên phải có quyết tâm chính trị cao, thường xuyên tự phê bình và phê bình, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, học tập và làm theo tấm gương đạo đức, tác phong, phong cách Hồ Chí Minh, quét sạch chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và các tệ tham nhũng, tiêu cực. Cùng với việc tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, cần thực hiện sinh hoạt chính trị sâu rộng trong toàn Đảng về trách nhiệm của người đảng viên, để mọi đảng viên đều gương mẫu, tiên phong. Chỉ khi đó, Đảng mới thật sự lãnh đạo hệ thống chính trị và xã hội thông qua đội ngũ đảng viên của mình, như vậy mới thực hiện được phương thức Đảng lãnh đạo cách mạng thông qua tính tiền phong, gương mẫu của đảng viên.

Hai là, nêu cao vai trò, trách nhiệm của các cấp ủy đảng, nhất là người đứng đầu cấp ủy. Điều lệ Đảng đã quy định rõ, cấp ủy là cơ quan lãnh đạo của Đảng giữa hai kỳ đại hội. Như vậy, cấp ủy, nhất là người đứng đầu cấp ủy có vai trò, trách nhiệm quyết định đối với hoạt động và hiệu quả lãnh đạo của Đảng và cũng là biểu hiện tập trung Đảng lãnh đạo thông qua tổ chức đảng. Thực tế cho thấy vai trò của người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng là cực kỳ quan trọng. Họ có quyền và trách nhiệm thay mặt cấp ủy, tổ chức đảng. Trình độ, năng lực, sự trong sạch, gương mẫu của các cấp ủy viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy là nhân tố hàng đầu bảo đảm hiệu quả lãnh đạo của Đảng. Sự gương mẫu, tiên phong của cấp ủy viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, ở cấp càng cao thì sự lan tỏa, sức thuyết phục đối với đội ngũ đảng viên, nhân dân càng rộng lớn và còn có giá trị thuyết phục cao hơn nhiều những bài thuyết giáo chung chung. Nhưng nếu người đứng đầu cấp ủy suy thoái đạo đức hoặc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm ảnh hưởng xấu đến uy tín của Đảng nhất là ở cấp vĩ mô "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" thì điều đó là nguy hiểm khôn lường đối với Đảng và chế độ mà sự tan rã của Đảng Cộng sản Liên Xô và các nước XHCN ở Đông Âu đã cho ta bài học đắt giá. Cần quy định rõ trách nhiệm thông qua các tiêu chí cụ thể đánh giá người đứng đầu cấp ủy trong lãnh đạo thực hiện công tác xây dựng Đảng và nhiệm vụ chính trị, chuyên môn của cơ quan, đơn vị mình, đặc biệt cần tập trung vào trách nhiệm trong công tác tổ chức cán bộ và phát triển đội ngũ kế cận. Đảng ta thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, mà thực chất công tác cán bộ là của cấp ủy và trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy. Nếu coi việc đề bạt, bổ nhiệm cán bộ là một đặc ân, đặc quyền của Đảng thì sẽ là nguy cơ lớn đối với Đảng. Do đó, việc lựa chọn đúng người, xếp đúng việc là việc quan trọng hàng đầu trong tổ chức cán bộ.

Thực tế vừa qua, công tác cán bộ còn nhiều tồn tại và hạn chế, tình trạng một số cấp ủy còn mất đoàn kết, một số đảng viên còn chạy chức, chạy quyền,... vẫn chưa được khắc phục; việc đánh giá đúng năng lực của cán bộ để sử dụng và bố trí đúng người, đúng việc vẫn còn bất cập. Cần nhận thức rằng yếu kém, khuyết điểm này, trước hết thuộc trách nhiệm của cấp ủy và người đứng đầu cấp ủy để từ đó có biện pháp đổi mới thật sự công tác cán bộ của Đảng. Chỉ có như vậy chất lượng lãnh đạo, uy tín của Đảng mới được nâng cao; niềm tin của dân với Đảng mới thật sự được củng cố; Đảng mới bảo đảm được vai trò lãnh đạo thông qua đội ngũ cán bộ của mình.

Ba là, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội một cách toàn diện trên các mặt phong cách, nội dung, phương pháp. Về phong cách lãnh đạo phải gần dân, nghe dân, học dân và trọng dân theo đúng tư tưởng "lấy dân làm gốc" và "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, giám sát"; học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh bằng các hành động thiết thực, cụ thể trong công việc, trong quan hệ với nhân dân, đồng chí, đồng nghiệp, gia đình... nhằm khắc phục triệt để tình trạng quan liêu, xa dân, ngại tiếp xúc với dân, không nghe ý kiến phê bình, phản biện của dân, thậm chí còn chèn ép dân của một bộ phận cán bộ, đảng viên. Điều đó làm mất lòng tin của nhân dân đối với Đảng. Cần phân định rõ chủ thể lãnh đạo với chủ thể quản lý để không có sự "lấn sân", bao biện làm thay của chủ thể lãnh đạo, hoặc ngược lại, buông lỏng lãnh đạo và quản lý, xác định rõ nguyên tắc, nội dung, phương pháp, hình thức và thẩm quyền, trách nhiệm của chủ thể lãnh đạo và của đối tượng chịu sự lãnh đạo bằng các nguyên tắc, quy định, quy chế, quy trình,... cụ thể. Về nội dung lãnh đạo phải đổi mới cách ra nghị quyết,... trước mắt cần rà soát lại, sơ kết, tổng kết các nghị quyết của Đảng đã ban hành, xem những nghị quyết nào còn nguyên giá trị phải tiếp tục đẩy mạnh thực hiện, nhằm khắc phục hiện tượng nghị quyết này chồng lên nghị quyết kia hoặc nhắc lại nội dung của các nghị quyết đã có trước. Tập trung lãnh đạo việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; cải cách hành chính, tạo môi trường thông thoáng, bình đẳng cho các thành phần kinh tế hoạt động theo luật pháp, cùng cạnh tranh bình đẳng và phát triển lành mạnh; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đổi mới quan hệ phân phối, điều tiết kinh tế phù hợp để thực hiện công bằng trong từng chính sách và từng bước phát triển; bảo vệ vững chắc chủ quyền, lãnh thổ quốc gia... Đồng thời với việc đổi mới cách ra nghị quyết, phải đổi mới việc quán triệt, học tập, tuyên truyền nghị quyết để mọi đảng viên và nhân dân nhận thức đúng, đầy đủ và thực hiện tốt các nghị quyết đã đề ra. Về phương pháp lãnh đạo phải tuân thủ triệt để nguyên tắc tập trung dân chủ và tự phê bình, phê bình trong Đảng. Nhưng để thực hiện được các nguyên tắc này trong thực tiễn không phải dễ. Tình trạng khi kiểm điểm hằng năm, mọi cấp ủy viên, đảng viên đều viết rằng mình đã thực hiện đúng và tốt việc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình, nhưng thực tế có nhiều nơi, nhiều đảng viên vẫn độc đoán, chuyên quyền, thậm chí có khi, có lúc người đứng đầu cấp ủy lấy ý kiến cá nhân mình áp đặt cho tập thể cấp ủy.

Bốn là, mở rộng dân chủ ngoài xã hội; thực hành dân chủ thật sự trong Đảng. Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, biết kế thừa những tinh hoa dân chủ của các Nhà nước pháp quyền trong lịch sử và đã, đang phát triển lên tầm cao mới, khác hẳn về bản chất và cao hơn gấp vạn lần so với dân chủ tư sản, nhưng chưa tuyên truyền, giáo dục cho người dân hiểu đúng về dân chủ đi liền với kỷ cương nên một số người đã cố tình lợi dụng dân chủ để gây rối, chia rẽ làm tác động xấu đến trật tự, an toàn xã hội.

Việc thực hành dân chủ trong nội bộ Đảng rất quan trọng. Trong Đảng có thật sự dân chủ thì mới có điều kiện mở rộng và phát huy dân chủ của nhân dân. Điều 3, Điều lệ Đảng đã quy định rõ quyền của đảng viên, trong đó thể hiện cụ thể quyền dân chủ của đảng viên. Do vậy, cần phải xây dựng và ban hành Quy chế dân chủ trong Đảng để có cơ sở thực hiện dân chủ trong thực tiễn. Quy chế chất vấn trong Đảng hiện nay mới quy định chất vấn trong sinh hoạt cấp ủy, như vậy chủ thể, đối tượng và phạm vi chất vấn rất hẹp, cần sửa đổi bổ sung Quy chế chất vấn trong Đảng theo hướng mở rộng chủ thể, đối tượng, phạm vi và hình thức chất vấn.

Năm là, tăng cường giữ gìn kỷ luật, tạo sự đoàn kết nhất trí của Đảng là sức mạnh vô địch của Đảng. Đảng điều chỉnh hành vi của các tổ chức đảng, đảng viên bằng kỷ luật của mình. Buông lỏng kỷ luật, sớm hay muộn Đảng sẽ bị suy yếu, tan rã.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: kỷ luật của Đảng là "kỷ luật sắt, nghĩa là nghiêm túc và tự giác", ai ai cũng phải phục tùng kỷ luật và chịu các hình thức kỷ luật (nếu có khuyết điểm, sai lầm). Về vấn đề thi hành kỷ luật, tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện rõ tính dân chủ, lòng bao dung, độ lượng sâu sắc: Người đời ai cũng có khuyết điểm (chỉ có trẻ em mới sinh ra và người chết mới không có khuyết điểm), nhưng chúng ta không sợ sai lầm, khuyết điểm, chỉ sợ không chịu khó cố gắng sửa chữa và cũng chỉ sợ người lãnh đạo không biết tìm cách đúng để giúp cán bộ sửa chữa những khuyết điểm, sai lầm. Mọi vi phạm kỷ luật đảng đều phải được xem xét, nếu đến mức phải thi hành kỷ luật thì xử lý thích đáng, không có "vùng cấm", không được che đậy, thiên lệch, nể nang. Thực tế vừa qua, việc chấp hành kỷ luật của một số tổ chức đảng và đảng viên chưa nghiêm túc; việc xử lý kỷ luật (khi có vi phạm) còn nể nang, nhẹ trên, nặng dưới, thiếu tác dụng giáo dục, ngăn ngừa và răn đe, chưa tạo được sự đồng thuận cao của xã hội,... Có trường hợp làm cán bộ, đảng viên phân tâm. Do vậy cần tăng cường giữ gìn kỷ luật sắt, tạo sự đoàn kết nhất trí của Đảng và sự đồng thuận của xã hội. Đây chính là sức mạnh vô địch của Đảng, "cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình".